Boerderijcomplex Birkhoven 15/17 word een overgangsgebied tussen de stedelijke en landelijke omgeving. Een scharnierpunt tussen stad en land. Een blijvend agro-ecologische bestemming, zodat de openheid en het groen gegarandeerd is.
Niet (zoals nu) rommelig, naar binnen gekeerd en verouderd. Wel in harmonie met de omliggende wijken en de groene uitloopgebieden. Inclusief kleinschalige economische functies die passen bij een volledig biologische stadsboerderij. Er is ruimte voor zeven huishoudens die liefst werk en wonen combineren. De initiatiefnemers hebben een goed voorbeeld van toekomstbestendig wonen voor ogen, met een kleine ecologische footprint en sociale cohesie die positief uitstraalt naar de omgeving.
Het erf vormt het hart van deze kleine gemeenschap. De voordeuren sluiten hierop aan. Altijd met een kleine private zone aansluitend op het gedeelde erf. Het erf is tevens de overgang naar het paarden gedeelte. Hier ontstaat een paddock waar paarden in hun natuurlijke habitat kunnen leven.
De bewoners hebben een gedeelde passie. Dieren, buitenleven en paarden. In de stallen is de mogelijkheid om een eigen paard te stallen.
Opdrachtgever; Marnix Norder, eigenaar van de Birckhoeve 15/17
In opdracht van maatschappelijk gedreven ontwikkelaar Steenvlinder heeft OASE een ontwikkelingsvisie gemaakt voor het klooster Pannersheide in Kerkrade. Een prachtig monument dat al jaren leeg staat.
Steenvlinder gelooft dat trotse bewoners de sleutel zijn tot stralende buurten en een gezonde gemeente. Hun droom is om oude gebouwen samen met bewoners een nieuwe toekomst geven.
Zo ook voor het klooster. Het klooster wordt onderverdeeld in units die stuk voor stuk kluswoningen worden voor mensen met een kleine beurs. Op de begane grond komen grondgebonden woningen daarboven appartementen. Een gedeelde tuin beidt voor iedereen ruimte om buiten te zijn.
Kloostertuin
Een kloostertuin is vaak opgebouwd uit verschillende tuinen. We zien vijf belangrijke onderdelen van de kloostertuin terug: hortus contemplationis, oftewel een tuin der beschouwing; de nutstuinen; het kloosterpark; de begraafplaats; het kloosterlandschap. Dit plan vindt zijn inspiratie in de eerste 4 tuinen.
Vanwege de monumentenstatus kunnen we geen balkons aan de appartementen maken. Dat ‘gemis’ wordt echter dubbel en dwars gecompenseerd door de prachtige kloostertuin die bij het complex hoort.
Tuin der beschouwing Kenmerkend voor deze aan de zuidzijde gelegen tuin is dat van oorsprong het klooster er rondom werd georganiseerd. De kloostergang begrensde de tuin. In deze tuin vormt een private strook die aansluit op de woningen op de beganegrond als het ware een kloostergang.
De tuin is een mandelige semi-openbare buitenruimte. Een plek voor ontmoeting, ontspanning, beweging en ook voor licht, veiligheid, overzicht, koelte, schaduw en vruchtbare grond. Voor de nieuwe broeders en zusters én voor de buurt.
Alle bewoners zijn via de VvE voor 1/24 eigenaar van de tuin. Ze richten deze tuin dus ook met elkaar in – met onze hulp tijdens het ontwikkelproces – en onderhouden hem samen. Daarmee is de tuin des te meer een plek van verbinding.
Steenvinder realiseert een collectieve berging voor fietsen en gezamenlijke tuingereedschappen.
De nutstuinen De nutstuinen voorzien in het levensonderhoud van het klooster. Ze ontbreken dus vrijwel bij geen enkel klooster en liggen vaak binnen de ommuring. De nutstuinen zijn onder te verdelen in verschillende typen tuinen, zoals bijvoorbeeld de (medicinale) kruidentuin, groentetuin of boomgaard.
Een boomgaard om te parkeren Aan de noordzijde tussen bestaande woningen en het klooster denken we aan een boomgaard. Een plek waar fruitbomen groeien en bloeien.
In deze boomgaard is ruimte om te parkeren voor de nieuwe bewoners. Parkeren tussen de bomen op halfverharding, zodat de parkeerplaats niet prominent aanwezig is.
Uit oogpunt van duurzaamheid, betaalbaarheid, ruimtelijke kwaliteit en verbinding gaan we uit van deelmobiliteit. Met 26 parkeerplaatsen is er ruimte voor 1 eigen auto per huishouden en 2 deelauto’s die de tweede auto vervangt.
De ontsluiting van de parkeerplaats is nog op verschillende manieren mogelijk en zal met de gemeente en de omgeving worden bepaald.
Het kloosterpark De plek waar vroeger de landerijen begonnen die bij het klooster hoorde. Hier kan gewandeld worden en de natuur beleefd. Het kloosterpark sluit aan op de wens vanuit de omgeving om een park te maken voor algemeen gebruik. Wandelen, spelen, tijd voor reflectie en ontmoeten.
De boomgaard en de tuin der beschouwing liggen in het kloosterpark. Ook de bestaande begraafplaats vindt hier een plek. In haar huidige vorm of als bijvoorbeeld een plek voor reflectie.
Bomen, gras en hagen vormen de basis van de inrichting.
Wil jij met je vrienden, gelijkgestemden of familie samen rondom een gezamenlijk erf wonen? Of ben je opzoek naar een mogelijkheid om met meerdere gezinnen je huis te bouwen? Is cohousing misschien iets voor jou? Wij willen dat op Texel mogelijk maken en hebben jou daarvoor nodig. Op het Marserf, het laatste uit te geven deel van Buurtskap De Tuunen in Den Burg, willen wij ruimte scheppen voor collectieve woonvormen speciaal voor Texelaars. Zowel om te kopen als om te huren.
Als onderdeel van onze inzending voor de prijsvraag Woonwijk als Noviteit vertellen we graag via dit blog ons idee over de toekomst van de stad.
Coöperatie als basis
De coöperatie zien wij als bouwsteen van de woonwijk als noviteit. Uit onderzoek blijkt dat een duurzame groepsgrootte van 100-150 huishoudens, een groepsgrootte is die zorgt voor onderlinge verbondenheid, zekerheid en gezamenlijkheid. Zij kopen een kavel of een stukje bestaande stad welke zijn ontwikkelen en waar aan zij waarden toevoegen.
Een coöperatie bestaat uit een modulair woonconcept:
* wonen – kleine woonmodules die betaalbaar zijn (en zelf te realiseren), van lokale hergebruikte/herbruikbare materialen. Je kunt klein starten, uitgroeien tot een gezin en krimpen als de kinderen het huis uit gaan, hiermee ben je langer thuis in eigen huis, levensloopbestendig.
* Woonmodules worden circulair gebouwd en kunnen in onderdelen gedemonteerd worden, een deel van de modules kan flexibel aan- of afgekoppeld worden.
* Modulaire kan als transformatie in het bestaande woonblok
* Werken aan gesloten cirkels voor wat betreft voedsel, energie en water. Voedsel wordt grotendeels lokaal gekweekt, in eigen moestuin of bij de lokale boer. Afvalstromen worden grotendeels gebruikt als mest en compost.
* Om gelukkig en gezond te leven is groen een essentieel onderdeel. Groen is niet alleen kijk-groen, maar ook doe-groen. Door klimaatverandering is Zuid-Limburg bij uitstek geschikt voor zacht fruit zoals abrikozen, perziken en druiven.
Openbare ruimte wordt collectieve ruimte:
* De woningen en tuinen zijn eigendom van de coöperatie en de openbare ruimte blijft eigendom van de gemeente/gemeenschap, maar de coöperatie bepaalt de indeling en de uitstraling. Inrichting van deze collectieve ruimte is dus divers van uitstraling maar dient afgestemd te zijn op het algemeen belang zoals toegankelijkheid voor nood- en hulpdiensten, groen en verblijfruimte.
* de ruimte tussen de verschillende coöperaties. De wegen en paden zijn ingericht voor wandelen en fietsen. Dat geeft kans voor ontmoeten en maakt het mogelijk eenvoudige materialen te gebruiken die flexibel aanpasbaar zijn. De relaties tussen de mensen bepalen waar de paden ontstaan.
* Doordat de coöperaties gericht zijn op een lokaal netwerk van diensten en spullen, is het web van wegen ook gericht op lokale beweging en niet ingericht op bovenlokale bewegingen of doorstroommodellen. Voor bovenlokale bewegingen wordt beroep gedaan op deelauto’s en OV. Hiervoor worden knooppunten ontwikkeld.
Wij zien de opgave voor de nieuwe woonwijk als een ontwerp vanuit een aantal basisbehoeftes van de mens. Hiervoor gaan we uit van de ondergenoemde punten:
De menselijke basisbehoeften als vertrekpunt.
Mensen hebben wereldwijd – ongeacht geloof of achtergrond een aantal universele behoeften. Een gelukkig mens blijkt gezonder en andersom. Dit wordt bepaald door een aantal vaste factoren:
* Onderdak / een plek om te schuilen
* Warmte / koelte (aangenaam klimaat)
* Voldoende en divers voedsel
* Schoon drinkwater
* Een plek om thuis te komen, familie, een sociale omgeving waar je vanzelfsprekend bij hoort en tot op hoge leeftijd gewoon deel van uit maakt.
* Mensen zijn nieuwsgierige actieve wezens en zijn dus op zoek naar zinnige dingen om te doen. Dit hoeven geen hoogdravende activiteiten te zijn, een groene woonomgeving waar je wat onderhoud te doen hebt, wat zorg aan elkaar verleent en nieuwe ontdekkingen doet door samen te werken is al genoeg.
* Verder blijkt dat mensen langer gezond en gelukkig leven als ze geloven in iets dat groter is dan zijzelf.
* Tenslotte is groen en natuur in de omgeving een basis voor een gezonde leefomgeving.
Het ontwerp is flexibel, zodat gedurende de tijd aangepast kan worden.
Hierbij denken we aan een flexibel ontwerp; een omgeving die gegenereerd wordt door het gebruik. De natuur is bij uitstek flexibel en past zich steeds aan op veranderende omstandigheden. In de natuur zijn er verschillende kringlopen en feedbackcirkels die als lagen van het systeem functioneren. In het landschap dat ontstaat nemen de mensen, dieren en planten ieder hun eigen plek in, waarbij ze elkaar ook weer beïnvloeden. De natuur ontwerpt daarbij simpel en als een ‘fractal’ – klein beginnen en als het werkt meer van hetzelfde laten groeien. Zo groeit uit een zaadje een boom, de eerste vorm steeds op grotere schaalniveaus zichtbaar.
ontwerp circulair, zodat de woningen toekomstbestendig zijn.
In de natuur blijft niets ongebruikt. De afvalstroom voor de één is de grondstof voor de ander. De seizoenen komen en gaan. Toekomstbestendig betekent voor ons dat de regio, het landschap van stad en directe ommeland één geheel zijn. Dat eten, leven en sterven met elkaar verbonden zijn. Wonen is hier onderdeel van de eeuwige cirkel van het leven. Elk gebouw zou zo gebouwd kunnen worden dat de functie gedurende tijd kan veranderen. Op deze manier kan, in de loop van de jaren, een grotere diversiteit in de stad ontstaan.
Zoeken naar optimalisatie van je directe omgeving, habitat van de mens.
Onze huidige steden zijn met name ontworpen om mensen zo snel mogelijk ergens anders naar toe te krijgen. De doorstroming van verkeer staat centraal, niet het verblijven in jouw eigen directe omgeving. In een zelfsturende wijk zullen de bewoners die in hun eigen omgeving verblijven niet worden verdrongen door mensen die slechts op doorreis zijn. Hiermee ontstaat ruimte om de plek persoonlijk te maken, geborgen en eigen, lokaal met eigen kwaliteit. Lokale kwaliteit is samenspel van klimaat, ondergrond, populatie (druk). Inspiratie op doen, kruisbestuiving, ontmoeting, sociaal gecondenseerd tot optimale compacte woonvormen die ruimte laten voor een weerbaar ecosysteem in het ommeland.
Smart
Tevreden wonen is niet terug naar vroeger. De bewoners van Tevreden stad leven in een Smart omgeving. Technologie helpt bijvoorbeeld om de mobiliteit behoefte te verkleinen waardoor er meer tijd een aandacht is voor de directe omgeving. Thuiswerken is daar een mooi voorbeeld van. Techniek helpt om groepen mensen toegang te geven tot gedeelde spullen zoals bijvoorbeeld voertuigen. Als gezin hoef je dan niet allemaal die grote auto voor de vakantie aan te schaffen, maar deel je een wagenpark op maat. Een lokale kringloop van plastic waarmee huishoudelijke producten lokaal worden omgesmolten (3D-printer) en hergebruikt behoort (bijna) tot de mogelijkheden. De aanwezigheid van voormalige DSM om de hoek maakt Geleen tot een uitprobeer- en voorbeeldlocatie van moderne circulaire chemie die hiervoor nodig is.
Omvorming van top-down regelgeving naar zelfsturende wooneenheden
Katalysator binnen onze strategie worden de coöperaties met zelf organiserend vermogen ‘Mijn straat is als een dorp’ of ‘mijn woonblok is als een dorp’. Coöperaties van bewoners die in principe voor de basisbehoeften zelfvoorzienend zijn. Door de toepassing van coöperaties zorgen we dat bewoners zich verantwoordelijk voelen voor hun omgeving en in samenwerking tot ontwikkeling komen. Hierin hebben ze een vrije keus hoe ze willen leven: juist door taken te verdelen en verschillen tussen mensen kan een bloeiende gemeenschap ontstaan.
(in samenwerking met Liane Lankreijer en Walter Dresscher)
De opgave is een vrije denkoefening naar vrijmoedige en optimistische ideeën voor onze woonomgeving.
Alles stroomt, niets is blijvend…
Als er één ding zeker is, dan is het wel dat niets zeker is. In Geleen kunnen ze daarover meepraten. In de afgelopen 100 jaar veranderde hier de blik op de toekomst een aantal keer radicaal: van landbouwsamenleving naar mijnbouw, van katholieke standenmaatschappij naar een arbeidersstreek met hoge werkeloosheid. Een industrieel landschap dat groeide en alles onder een roetlaag achter liet. Nu hebben we te maken met een netwerk metropool, Limburg Parkstad, waarin de ruimte voor stedelijke uitbreidingen beperkt zijn. Transformatie is de opgave!
Wat gebeurt er om ons heen We zijn (opnieuw) getuige van grootschalige snelle veranderingen, waarbij de maakbaarheid van de toekomst nog beperkter lijkt dan voorheen. Klimaatverandering, economische onzekerheid, polarisatie in het sociale domein en we zijn ons steeds meer bewust dat we maar één aarde hebben. Het leven van nu betekent omgaan met een onzekere toekomst. We moeten opzoek naar een ontwikkeling gericht op balans en veerkracht om flexibel mee te bewegen met onvermijdelijke veranderingen.
De toekomst als ontwikkeling Ontwerpen voor de toekomst betekent voor ons een buiging maken naar de natuur, de plek, het landschap dat ons draagt en omvat. Waar we voorheen overal de grond omwroetten, de wereld naar onze hand zetten, daar lijkt de wereld nu haar stempel op ons leven te gaan zetten door te reageren met biodiversiteitsverlies, klimaatverandering, bodemerosie en een lege mijnschacht. We zullen als mens zuiniger om moeten gaan met wat de aarde ons te bieden heeft, zodat er een evenwichtige menselijke leefomgeving ontstaat met een footprint die past in het ecosysteem Aarde. Gesloten kringlopen met een energiebalans zijn de randvoorwaarden en basis voor onze leefomgeving .
Deze opgave zet de woonomgeving van de traditionele stad op zijn kop! We gaan uit van een nieuwe woonomgeving met een zekere onafhankelijkheid van de wereldeconomie. Een woonomgeving die voedselzekerheid biedt, water, energie en een dak boven het hoofd. En ruimte biedt aan vertraging en contemplatie. Niet voor alleen voor je eigen maar vooral voor samen. Dit als basis voor deelname in een turbulente wereld.
Circulaire woonomgevingen hebben niet alleen een gesloten kringloop van materialen en energie, maar bestaan ook uit een kring van mensen die samen werkt en op elkaar kan bouwen. Daarom zien we coöperatieve woonwijken die werken vanuit een saamhorigheidsgevoel. Door deze samenwerking ontstaat een woonomgeving waar je zelf invloed op kunt uitoefenen en een groep mensen waar je op kan vertrouwen. Op stadsniveau bestaat de stedelijke omgeving uit diverse coöperaties die ieder zorgdragen voor hun eigen woonomgeving en samen de stad vormen. Zo bouwen we circulaire plekken waar men genoeg heeft om prettig te leven. Een plek waar men tevreden is, een Tevreden-stad. Vanuit het gevoel van tevreden, genoeg en samen kunnen mensen makkelijker de globale turbulenties doorstaan.
(in samenwerking met Liane Lankreijer en Walter Dresscher)
